به نقل از «خبرگزاری صدا و سیما»

تاریخ دوره ساسانی در چهارطاقی خیرآباد 

تاریخ انتشار: ۲۸ اسفند ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۳۵۹۶۷۷

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز کهگیلویه و بویراحمد، در ایران چهارطاقی‌های بسیاری از دوره باستان بر جای مانده که برخی هنوز برجا هستند و برخی نیز از بین رفته یا تبدیل به مسجد شده‌اند.
یکی از این چهارطاقی‌ها، چهارطاقی خیرآباد یا آتشکده چهارطاق است که از جا‌های دیدنی استان کهگیلویه و بویراحمد به شمار می‌آید و اهمیت زیادی دارد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

  سابقه چارتاقی خیرآباد به دوره ساسانیان می‌رسد و در شهر دوگنبدان در جاده بهبهان به دهدشت، در منطقه خیرآباد علیا قرار گرفته است. خیرآباد یا فروزک ناحیه‌ای گرمسیری با سابقه طولانی در تاریخ، واقع در جنوب غربی استان کهکیلویه و بویراحمد و تپه باستانی «ده‌وه» با قدمت حداقل ۵۰۰۰ سال در گچساران قرار دارد.  گچساران شهری در جنوب غرب کهکیلویه و بویراحمد است که بخشی از ولایت فارس قدیم بود و در مقطعی کوتاه به همراه بهبهان به خوزستان الحاق شد.
گچساران در سرشماری سال ۱۳۵ جمعیتی معادل ۳۲۴،۰۹۶ نفر دارد. این شهرستان که ۴ کیلومتر مربع وسعت دارد به بام نفت ایران نیز شهرت دارد. چهارطاقی خیرآباد محلی برای انجام مراسم مذهبی یک نیایشگاه و عبادتگاه و مکانی برای تشخیص روز‌های تقویمی فصلی بوده است چهارطاقی خیرآباد در ساحل رود خیرآباد و در کنار بازمانده‌های پل ساسانی خیرآباد قرار دارد.
هر چهارپایه و چهارطاق این بنا سالم هستند، اما گنبد بنا در طول زمان فرو ریخته و از بین رفته است.
مصالح اصلی به کار رفته در ساخت این بنا، سنگ، گچ و لاشه است که در طول صد‌ها سال گنبد بزرگ و حجیم بنا را حفظ کرده است.  چهارطاقی خیرآباد با چهار فیل‌گوش پوشیده و طاق روی آن احیا شده است.
علاوه بر این، در اطراف چهارطاقی، تاسیسات دیگری نیز دیده می‌شود.  همچنین در بررسی‌های باستان‌شناسی روی تپه اطراف، در عمق حدود ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متری تپه‌ها، سوخته‌هایی به دست آمده که به نظر می‌رسد علاوه بر آتشکده چهارطاقی و انجام مراسم مذهبی در آن، بر فراز تپه‌ها نیز گودال‌هایی برای افروختن آتش تعبیه شده است. آندره‌گدار باستان‌شناس بزرگ، روی این چهارطاقی تحقیقاتی انجام داد.
مطابق تحقیقات وی، چهارطاقی خیرآباد در مسیر جاده تاریخی و باستانی فارس به خوزستان قرار دارد.
گدار این راه را که چهارطاقی مشرف بر آن است، جاده شاهی می‌داند.
طول اضلاع بیرونی چهارطاقی ۱۱٫۰۷ متر، ابعاد درونی زیر گنبد ۶٫۲۶ متر، ارتفاع طاق‌ها تا زیر قوس ۴٫۵ متر، ارتفاع تا منشوری از کف ۶٫۷۰ متر و از کف تا آخرین نقطه باقی مانده به گنبد ۹٫۲۰ متر است.
طول هر ستون یا پایه طاق ۳٫۶۰ متر و جنس بنا از سنگ و گچ است.
گنبد این بنا به شکل گردچین ساخته شده و پایه‌های آن با سنگ‌های چکش‌کاری شده و فضای زیر گنبد با خطوط هندسی ساده تزیین شده‌اند. در روایات تاریخی در مورد فلسفه ساخت چهارطاقی خیرآباد آمده است که اردشیر بابکان در آخرین جنگ خود با اردوان پنجم وی را در دشت رامهرمز شکست داد.
به همین مناسبت بنا‌های یادمانی در طول این مسیر می‌سازد.
عده‌ای بر این باورند که چهارطاقی خیرآباد از جمله بنا‌های یادمانی اردشیر است.  مشخصه‌های خورشیدی چهارطاقی خیرآباد به‌طور خاص و جالب طراحی شده‌اند.
طرح چهارطاقی خیرآباد با دیگر چهارطاقی‌های ایران متفاوت است و محور اصلی آن رو به جایگاه طلوع خورشید است و در انقلاب زمستانی قرار دارد. پرتو‌های نور خورشید بامدادی در آغاز فصل زمستان در امتداد محور بنا می‌تابند و امتداد خطوط همه سایه‌ها در بیرون و درون بنا با یکدیگر موازی است.
برای تشخیص اعتدالین و نیز انقلاب تابستانی، خط دید‌های سه‌گانه‌ای طراحی و در بنا بکار بسته شده است؛ به‌طوری که فرا رسیدن بهار، تابستان و پاییز را می‌توان از سه خط توامان و جداگانه در این چهارطاقی مشاهده کرد؛
بنابراین می‌توان گفت که این چهارطاقی دارای کاربرد تقویمی نیز بوده و برای تشخیص روز‌های نجومی سال نیز استفاده می‌شده است. طرح چهارطاقی خیرآباد با دیگر چهارطاقی‌های ایران متفاوت است و محور اصلی آن رو به جایگاه خورشید است چهارطاقی خیرآباد در اثر بارندگی‌های شدیدی که در سال ۱۳۷۰ و زمین‌لرزه‌ایی که در این سال به وقوع پیوست، دچار صدماتی از ناحیه پایه‌ها و بدنه شد.
علاوه بر این، گذشت زمان سبب شد که شکاف‌های بزرگی در سقف و پایه‌های بنا ایجاد شد.
از این رو در شهریور ۱۳۹۰، مرمت‌کنندگان وابسته به اداره میراث فرهنگی استان کهکیلویه و بویراحمد پایه‌های بنا را با ملات سیمان بازسازی کردند که سبب آسیب رسیدن به اصالت معماری بنا شد. چهارطاقی خیرآباد یکی از زیباترین بنا‌های تاریخی و جا‌های دیدنی گچساران است که بخشی از تاریخ و تمدن ساسانیان را در این منطقه به نمایش می‌گذارد.
بازدید از این اثر تاریخی، می‌تواند برای علاقه‌مندان به تاریخ و تمدن باستانی ایران در عهد ساسانیان بسیار جذاب باشد.  چهارطاقی‌ها معمولا از نگاه مردم، مکان‌هایی مذهبی و عبادتگاه تلقی می‌شوند به همین دلیل در ذهن مردم دارای جنبه‌های قداست‌گونه بوده و بسیار مورد احترام هستند.
اگر از استان کهکیلویه بویراحمد و شهرستان گچساران گذر کردید، حتما سری به این چهارطاقی یادگار ساسانی بزنید. برای رسیدن به این بنا باید حدود ۵۰ کیلومتر در راه گچساران به بهبهان پیش بروید و به راهی فرعی در سمت راست جاده بپیچید که به‌سوی روستای خیرآباد علیا می‌رود.
پس از پشت سر نهادن حدود ۱۰ کیلومتر از این راه، یک چهارطاقی زیبا را در کنار چپ جاده خواهید دید که رودخانه زلال و خروشان خیرآباد به همراه بازمانده‌های پلی باستانی در مجاورت آن قرار دارند.  اگر در فصل بهار به دیدن این چهارطاقی بروید، طبیعت اطراف آن به دلیل سرسبز بودن زیباتر و چشم‌نوازتر خواهد بود. این اثر تاریخی جذاب در تاریخ دوم اسفند ۱۳۲۷ با شماره ثبت ۳۷۱ به‌عنوان یکی از آثار تاریخی ایران، ثبت ملی شد.
  تاریخ دوره ساسانی در چهارطاقی خیرآباد  تاریخ دوره ساسانی در چهارطاقی خیرآباد  تاریخ دوره ساسانی در چهارطاقی خیرآباد  تاریخ دوره ساسانی در چهارطاقی خیرآباد  تاریخ دوره ساسانی در چهارطاقی خیرآباد  تاریخ دوره ساسانی در چهارطاقی خیرآباد  تاریخ دوره ساسانی در چهارطاقی خیرآباد 

منبع: خبرگزاری صدا و سیما

کلیدواژه: چهارطاقی ها پایه ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.iribnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری صدا و سیما» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۳۵۹۶۷۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

فارسیان، پلکانی به بلندای تاریخ

ایسنا/گلستان فارسیان روستایی زیبا و تاریخی با معماری کم‌نظیر و پلکانی دراستان گلستان است که کوه‌های بلند، همچون مادری مهربان آن را در آغوش گرفته و از گزند زمان محفوظ داشته است.

روستای فارسیان برخلاف بعضی دیگر از روستاهای معروف شمال کشور، اسم و رسم چندانی پیدا نکرده و همین موضوع باعث شده تا جذابیت‌های آن بکرتر و تازه‌تر از روستاهای دیگر منطقه باشد. به لحاظ زیبایی می‌توان این روستا را با روستای ماسوله مقایسه کرد با این تفاوت که فارسیان خلوت‌تر است و فضایی دنج و دوست‌داشتنی در اختیار گردشگران قرار می‌دهد.

 این روستا دقیقاً در ۲۲کیلومتری قسمت شرقی گالیکش قرار دارد و به همین دلیل نیز گاهی به آن روستای فارسیان گالیکش گفته می‌شود. اولین چیزی که در بازدید از این روستا به چشم شما می‌خورد، معماری پلکانی خانه‌های این روستاست. البته دلیل پلکانی بودن این روستا، قرارگرفتن آن در دامنه‌های شمالی البرز است. همسایگی این کوه‌ها با پارک ملی گلستان باعث شده تا دامنه کوه‌های البرز از این جنگل بی‌نصیب نماند و از درختان افرا و بلوط پوشیده باشد.

به لطف چنین نعمتی، اهالی این روستا در مکانی زندگی می‌کنند که اطراف آن را کوه‌های سربه‌فلک‌کشیده‌ای فرا گرفته و دامنه این کوه‌ها به برکت درختان، جاذبه‌ای خاص و دیدنی پیدا کرده است. روستاهای «کیارام» و «فرنگ» را می‌توان از روستاهای همسایه فارسیان نام برد که این روستاها نیز جذابیت‌های بصری زیادی دارند.

معماری پلکانی و آب و هوای مطبوع فارسیان

درنتیجه کوه‌های سربه‌فلک کشیده‌ای با دامنه‌های سرسبزی که این روستا را در آغوش گرفته‌اند، آب‌وهوای این روستا کوهستانی و معتدل است و تابستان‌های بسیار خنکی دارد. به همین دلیل فارسیان به منطقه‌ای ایده‌آل برای مسافران و عشایر کوچ‌نشین در فصل تابستان تبدیل شده است. این روستا مسیری خوش آب‌وهوا دارد و همجواری این روستا با جنگل ابر باعث شده تا گردنه‌های زیبا و مناظرییلاقی چشم‌نوازی پیش‌روی گردشگران قرار بگیرد.

از آب‌وهوای پاک و دل‌انگیز این روستا که بگذریم به معماری زیبا و خاص آن می‌رسیم که باعث شده تا این روستا به لحاظ زیباشناختی نیز جاذبه‌ای خاص و فراموش‌نشدنی برای گردشگران داشته باشد. جاذبه‌ای که از آن صحبت می‌کنیم درواقع معماری پلکانی برخی از منازل این روستا است. در اینجا نیز مثل سایر روستاهای پلکانی ایران گویا خبری از حیاط مستقل در این خانه‌های روستا نیست و سقف هر خانه، کاربرد حیاط خانه همسایه منزل جلویی را دارد.

تپه «قنبر آباد» و آبشار «کبوتر خانه»

روستای فارسیان در دل طبیعت قرار دارد و به هر طرف که نگاه کنید، جلوه‌ای از هنرنمایی مادر طبیعت در پیش‌روی شما قرار می‌گیرد. از یک طرف کوه‌های سربه‌فلک‌کشیده پیش‌روی شما قد کشیده و از طرف دیگر جنگل‌های سرسبز صف کشیده‌اند. در اطراف این روستا چشمه‌های بی‌شماری است که از دل زمین می‌جوشد و آبی زلال و گوارا به شالیزارهای منطقه هدیه می‌کند.

تپه «قنبرآباد» فاصله چندانی با روستا ندارد. پس از بازدید از این تپه، راه آبشار «کبوتر خانه» را در پیش بگیرید و لحظاتی خاطره‌انگیز را در کنار این آبشار پنج طبقه تجربه کنید. در میان این روستا رودخانه‌ای با آبی گوارا جریان دارد که آب ۲۵ چشمه به داخل آن می ریزد.

دشت فارسیان و  اسب‌های رام نشدنی

روستای فارسیان، بهشت علاقه‌مندان به طبیعت است. در کنار مناظر طبیعی که پیش‌روی گردشگران قرار می‌دهد، دشتی سرسبز در اطراف این روستا وجود دارد که اسب‌های وحشی در آن آزادانه می‌تازند. بی‌شک یکه‌سواران علاقه‌مند اسب و سوارکاری، مات و مبهوت این منظره دیدنی می‌شوند. این دشت نزدیک به ۷ کیلومتر از این روستا فاصله دارد و در مسیر رسیدن به این دشت با راهی ناهموار طرف هستید که خودروهای معمولی از آن عبور نمی‌کنند. در نتیجه باید پاشنه کفش‌های خود را بالا بکشید و با پای پیاده مسیر دشت را در پیش بگیرید.

غذاهای محلی فارسیان

 یکی از بامزه‌ترین لذت‌های سفر خوردن خوراکی‌های محلی است. خوشبختانه در این زمینه نیز اهالی فارسیان هنر خود را نشان داده‌اند و خوراکی‌های خوشمزه این خطه زبانزد خاص و عام است. حتماً خوراکی‌های خوشمزه‌ای مانند «اشکنه کشک»، «آش شله»، «حلیم»، «چنگالی»، «اشکنه گوجه»، «آش خمیر» و «خورشت گوجه‌ریز» را امتحان کنید. طعم لذیذ این خوراکی‌ها برای همیشه زیر دندان شما باقی بماند.

معماری بی‌نظیر فارسیان 

ظرافت‌های معماری این روستا نسبت‌ به روستاهای همجوار زبانزد خاص و عام است. به رغم اینکه جمعیت چندانی ندارد، در بسیاری از کوچه‌های روستا یک تنور ایجاد شده تا اهالی برای تهیه نان راه زیادی را در کوچه و پس‌کوچه‌های روستا طی نکنند. مسئولیت نگهداری این تنورها در میان اهالی هر محله تقسیم شده و هر روز یکی از همسایه‌ها به تنور رسیدگی می‌کند. جالب است بدانید در کنار معماری پلکانی برای خانه‌های روستا، مقدار زیادی از کوچه‌ها نیز سقف دارند. بالای این کوچه‌ها یکی از اهالی زندگی می‌کند و پایین آن در اختیار همه مردم روستاست. در زبان محلی به این راهروها، «سابات» می‌گویند. ساخت این «سابات‌ها» داستان خاص خودش را دارد.

در واقع می‌شود گفت این تونل‌ها، پناهگاه امنی برای رفت و آمد در روزهای بارانی است. البته از قرار معلوم سال‌ها پیش که در این روستا خبری از آب لوله‌کشی نبود، دخترکانی که آب از چشمه می‌آوردند، برای گذر از میان قسمت‌های مختلف روستا به چشمه از این «سابات‌ها» عبور می‌کردند. به همین دلیل نیز در قسمت‌هایی از این مسیرها، مکانی با نام «دخترنشین» قرار دارد. این مکان برای نشستن و استراحت دخترکانی است که ظرف سنگین آب را حمل می‌کردند. هرچند این روزها خبری از آوردن آب از چشمه در این روستا نیست؛ اما باز هم بعدازظهر که فرا می‌رسد زنان و دختران روستا به همراه کودکان در مکان این «دخترنشین‌ها» دور هم جمع می‌شوند و خستگی در می‌کنند.

صنایع دستی روستای فارسیان گلستان

موسیقی جایگاه ویژه‌ای در روستای فارسیان دارد. سازهای مورد استفاده در روستا شامل نی، دوتار شمال خراسان، سرنا و تنبک است. علاوه بر کاربرد در زندگی روزمره، سرنا و تنبک در مراسم عروسی و نی در مراسمات عزاداری هم مورد استفاده قرار می‌گیرند. از هنرهای سنتی و صنایع دستی روستا هم می‌توان به پرده گل‌دوزی، چادر شب‌بافی و دوخت لباس‌های کرباس اشاره کرد. نان محلی، شال و چادر شب، نوعی حوله از جنس ابریشم مصنوعی، انواع خشکبار و ترشیجات از جمله سوغاتی‌هایی است که در این روستا یافت می‌شوند. گفتنی است فارسیان برنج خوب و مرغوبی هم دارد که با آب چشمه کشت می‌شود، ولی کاشت و برداشت آن دیر انجام می‌گیرد.

آداب و رسوم روستای فارسیان گلستان

چنان‌که گفتیم در گذشته‌های دور اقوامی از عشایر استان فارس و سبزوار بـه این روستا مهاجرت کردند و زبان‌های فارسی و ترکی قزلباش را به این روستا آوردند. پس از گذشت حدود هزاران سال، اهالی روستا همچنان به اصالت خود پایبند بوده و هنوز هم به زبان ترکی (قزلباش) با هم صحبت می‌کنند. ساکنین روستا، فرهنگ و آداب و رسوم خاص خود را دارند.  اهالی روستا را بازماندگان طایفه‌هـایی تشـکیل مـی‌دهنـد کـه درحال حاضر به لحاظ ساختار اجتماعی از میان رفتـه و در چـارچوب خـانواده‌هـایی مانند محمودی‌ها، گیلکی‌ها، تنگلی‌ها و رمدان لرهـا در جـای‌جـای روستا سکونت دارند.

آیین‌های زیادی در روستا وجود دارد که بیشتر آنها مربوط به نوروز و آغاز سال نو هستند. تخم‌مرغ زنی یک بازی محلی است که از دو ماه مانده به عید در معابر اصلی روستا برگزار می‌شود. مراسم خاله‌خاله هم مربوط به ۱۰ روز پایانی سال است و طی آن کودکان با شعرخوانی در کوچه‌ها از بزرگترها هدیه می‌گیرند. کشتی‌گیری مردان روستا در معابر اصلی، تاب‌بازی و آوازخوانی دختران و نواختن موسیقی‌های محلی هم از دیگر آیین‌های نوروزی روستای فارسیان‌اند. از جمله مراسمات نمایشی در روستا هم می‌توان به خروس جنگی و گاوبازی که مبارزه‌ی دو گاو با شاخ‌های تیز است اشاره کرد.

انتهای پیام